Ülkemizde Hayvan Hakları Hukuku

Yeryüzünde aktif olarak yaşamını sürdüren insan dışındaki tüm canlıların yine insan için sağlanan hukuk haklarına benzer şekilde hukuki haklara sahip olması gerekir. Yani yeryüzünde insan dışında yaşayan tüm hayvanların veya bu hayvanların bir bölümünün kendilerine ait bir şekilde düzenlenmiş haklara sahip olması gerekir. Günümüzde tüm dünyada bu haklar hayvan hakları hukuku çerçevesinde belirlenirken, ülkemizde de halen gelişmekte olan bir hukuk yapısı vardır.

Türkiye hayvan hakları hukuku konusunda halen gelişmelerini sürdüren ve birçok düzenlenmiş kanun ya da yönetmeliğe sahip olsa da ilerleme çalışmalarını devam ettiren bir ülkedir. Çünkü güncel olarak hayvanlar için yaşam alanları her gün daralmaya devam ederken, koşullar zorlaşmakta ve hayvan refahı imkanı sunulmadan hayvanlar birçok sektörde halen bir denek olarak dahi kullanılmaya devam edilmektedir. Üstelik Türkiye'de avcılık, deri sektörü, hayvanlara şiddet ve hayvanların sürekli üretilmeye mecbur bırakılması gibi birçok koşul yer almaktadır.

Türkiye'de Hayvan Hakları Hukuku

Son yıllarda küresel anlamda ekonomik, siyasi ve toplumsal değişimler sayesinde daha özgür ve adil bir dünya oluşturma fikri bulunmaktadır. Bu fikir çerçevesinde çevre ve doğa ile ilgili meseleler üzerinde de durulurken, örneğin ekosistemin ve dünyanın korunabilmesi için hayvanlara özgürce yaşam hakkı sağlanabilmesi açısından da hukuki çalışmalar yapılmaktadır.

Hayvan hakları açısından Türkiye'de de 2004 yılında çıkarılan 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu öncülük sağlamaktadır. Kanun çerçevesinde topraklarımızda yaşayan her hayvanın eşit olduğu ve kanun hükümleri bağlamında yaşama hakkı bulunduğu belirtilir. Bu kanun ev ortamında ya da iş gibi amaçlar ile hayvan bakımı ve besleme gerçekleştiren kişiler için hükümleri kapsamaktadır. Ancak birçok noktada daha önce belirtilen fiiller ve eylemlere karşı 5199 sayılı kanunun yaptırımları önemli bir ağırlığa sahip olamamaktadır.

Ülkemizde hayvan hakları konusunda en temel ve geniş düzenleme 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu olmak ile birlikte caydırıcılık oranı düşük olduğu için sürekli bir şekilde geliştirilmesi gereken bir hayvan hakları hukuku ihtiyacı yer almaktadır. Kanun örnek olarak evinde kedi ve köpek gibi hayvan besleyen kişiler için evde yaşayan bu hayvanı belediyeye bildirme ve kaydettirme yükümlülüğü ortaya koymaktadır. Bu evcil hayvanı yaşamaya devam edemeyeceği bir iklime terk etmesini yasaklamaktadır.

Hayvan sahibi bu hayvanı sahiplendirebilir ya da bakımevlerine bırakabilir. Evcil hayvanın vefat etmesi veya kayıp olması durumunda da azami 7 gün içerisinde belediyeye bildirim gerçekleştirilmesi gerekir. Kanuna göre petshop veya ticaret merkezlerinde de hayvanların uygun bir koşul ile yaşamını sürdürmesinin sağlanması gerekliliği yer alır. Kedi ve köpek gibi evcil hayvanların takibi için çip takılması gibi uygulamalar da yer almaktadır.

Türkiye'de Hayvan Hakları Yaptırımları

5199 sayılı kanun çerçevesinde Türkiye'de her yıl hayvan hakları ihlali ile ilgili ödenecek cezaların miktarı Orman ve Su İşleri Bakanlığı açıklaması ile ilan edilir. Aslında kanuna göre her ilde hayvan hakları koruma kurulu da yer alırken, bu kurum hayvanların korunması ve hayvan sahiplerinin kanuna göre görevlerini yerine getirmesini denetlemek üzerinde çalışır. 

Fakat Türkiye'de hayvan hakları ihlali ile birlikte bir hapis cezası ya da ağırlaştırılmış bir yaptırım nadir görülmek ile birlikte genellikle para cezası uygulaması yer almaktadır. Türkiye'de birçok zümre bu konu hakkında yeni kanun düzenlemeleri yapılmasını ve hayvan haklarının daha iyi bir koşula ulaştırılmasını talep etmektedir. Çünkü dünyanın birçok farklı ülkesinde hayvan hakları çok daha fazla üzerinde durulan ve önemsenen bir yere sahiptir.

Türkiye'de yenilenen hayvan hakları yasası içerisinde eklenmiş bazı maddeler ile birlikte ev hayvanları veya evcil hayvanlara işkence yapılması, zalimce veya acımasızca muamele gerçekleştirilmesi sonucunda kişiler 6 ay ile 3 yıl arası hapis cezası alabilmektedir. Ayrıca hayvanlar ile cinsel ilişkide bulunulması durumunda da kişiler 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası alma ve bunun yanında 100 günden az olmayacak şekilde adli para cezası alma gibi yaptırımlar ile karşılaşır.

Dünya Genelinde Hayvan Hakları

Türkiye'de uygulamalar 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve eklenen maddeler ile birlikte yürütülse de dünyada farklı ülkelerde hayvan hakları yasalarına bağlılık yer almaktadır. Örneğin, İngiltere'de çok geniş bir çerçeveye bağlı olarak hazırlanan kanunlarda evcil hayvanların korunması ve hayvanat bahçelerinin koşullarının nasıl düzenlenmesi gibi noktalar üzerinde durulur. Birçok dünya ülkesinde hayvanlara işkence yapılması ya da üzerlerinden para kazandırılması gibi noktalarda para cezası yerine yüksek hapis cezaları uygulanmaktadır.

İsviçre, hayvan hakları konusunda çok önemli ilerlemeler kaydetmiş ülkelerden biri olmak ile birlikte hayvanları korumak için çok yüksek yasal yaptırımlar kullanmaktadır. Örneğin, hayvanlara kötü muamele uygulanması ya da kapasitesinin üzerinde çalıştırılması nedeniyle sağlıklarının bozulması durumunda ağır para cezaları ve 3 yıla kadar hapis cezaları ile karşılaşılmaktadır.